Molla Sadra Felsefesinde Nefsin Mahiyeti, Mertebeleri ve Kemali

Document Type : Original Article

Author

Uluslararası el-Mustafa Üniversitesi, Felsefe Anabilim Dalı

Abstract

Molla Sadra, nefsin mahiyet ve hakikati konusunu izah etmek için insanın varoluşu ve nefsin mahiyeti üzerinde değerlendirmede bulunur. Nefsin hakikatinin, sürekli bir değişim ve dönüşüm süreci içinde olduğunu ve insanın yaratılışında var olan potansiyellerin gerçekleştirilmesi yoluyla tamamlandığını öne sürüyor.
Molla Sadra, insanın nefsi ve bedeni arasındaki ilişkiye dair, insanın beden ve ruh olarak iki temel unsurdan oluştuğunu ve bunların birbiriyle ilişkili olduğunu savunur. Bedenin, ruhun maddi bir yansıması olduğunu ve ruhun, bedenin yaşam kaynağı olduğunu belirtir. Önceki görüşlerin aksine bedenin ruhu değil, ruhun bedeni yüklendiği tezini savunur.
Molla Sadra’nın, insanın nefsi ile bedensel kuvvetleri arasındaki ilişkiye dair görüşüne bakılırsa, insanın bedensel kuvvetleri, onun ruhani potansiyellerini gerçekleştirmek için kullanabileceği araçlardır. Bu kuvvetler, insanın potansiyel gelişiminde önemli bir rol oynar.
Molla Sadra’ya göre nefsin beş farklı mertebesi vardır: Bitkisel nefis, hayvani nefis, insani nefis, akılcı nefis ve melekî nefis. Bu mertebeler, insanın potansiyel gelişimine karşılık gelir ve insanın kendi varlık kemaline doğru yapmış olduğu yolculuğunda farklı aşamaları temsil eder.
Molla Sadra, “Nefsin Kemali” konusunda, insanın kemalini, nefsinin en yüksek mertebelerine ulaşmasıyla gerçekleştiğini belirtir. Bu mertebeler, insanın potansiyel gelişiminde en yüksek seviyeleri temsil eder ve insanın tam anlamıyla varoluşsal açıdan gerçeklik kazanması bakımından gereklidir.

Keywords

Article Title [Persian]

نفس شناسی در فلسفه ملا صدرا

Author [Persian]

  • دکتر فرمان کیزماز
دانش آموخته جامعه المصطفی العالمیه
Abstract [Persian]

ملاصدرا با توجه به موضوع ماهیت و واقعیت نفس، به وجود انسان و ماهیت روح می پردازد. او معتقد است که حقیقت روح در یک روند مستمر تغییر و تحول است و از طریق تحقق استعدادهای نهفته در خلقت انسان و تحقق استعدادهای نهفته تکمیل می شود.
ملاصدرا معتقد است که رابطه روح و جسم انسان از دو عنصر اساسی جسم و روح تشکیل شده است و این دو با هم مرتبط هستند. بیان می کند که بدن بازتاب مادی روح و روح منبع حیات بدن است. او برخلاف دیدگاه های پیشین از این تز دفاع می کند که بدن حامل روح نیست، بلکه برعکس، روح است که حامل بدن است. قوای جسمانی انسان، ابزارهایی هستند که او می تواند برای درک توانایی های روحی خود از آن استفاده کند. این نیروها نقش مهمی در توسعه بالقوه انسان دارند. علاوه بر این، نفس با حرکت ذات از مرتبه هیولانی حرکت کرد و از حالت جسمانی به مرتبه کمال معنویت انسان رسید.
ملاصدرا، مراتب نفس را روح بخاری، روح نباتی، روح حیوانی و روح انسانی تعیین می کند. از نظر همسانی با طبیعت و موجودات خارجی، نفس را در سه مرتبه بیان می کند: نفس طبیعی، عاطفی و عقلانی. این سطوح با رشد بالقوه انسان مطابقت دارد و نشان دهنده مراحل مختلف سفر تکاملی انسان است.
ملاصدرا کمال نفس را در تراکم وجود و قوه ادراک می داند. از نظر هستی شناسی، روح این توانایی را دارد که به همه مراتب وجودی ممکن برسد. بر این اساس بیان می کند که وقتی روح به بالاترین مرتبه خود رسید، این همان کمال انسان است. این درجات، بیانگر بالاترین سطوح در رشد بالقوه انسان بوده و برای تحقق کامل وجود انسان ضروری هستند. او نفس را بسته به تراکم وجودی و قوه ادراک تفسیر می کند. روح از نظر وجودی توانایی رسیدن به تمام مراتب ممکن وجود را دارد.
در آخرت انسان های طبیعی (نفس نباتی و حیوانی) به تعبیر قرآن، از اصحاب «شمال» خواهند بود، انسان نفسانی در زمره اصحاب «یمین» و کسی که در مرتبه عقلانی قدم نهاده است، در میان اصحاب «سابقون» خواهد بود.

Keywords [Persian]

  • ملا صدرا
  • نفس
  • کمال انسان
  • مراتب نفس
  • فلسفه

Files

Share

How to cite

Statistics