در جهان اسلام برهانهای متعددی برای اثبات وجود واجبالوجود ذکر شده است. یکی از این برهانها، برهان نفس است که کمتر شناخته شده است. گرچه اشکال ناقص این برهان توسط فلاسفه مشاء مطرح شده، اما شکل کامل و تمام آن در آثار سهروردی یافت میشود. پس از سهروردی و تحت تأثیر او، میر داماد برهان نفس دیگری را بیان میکند. در سنت فکری اسلامی، ملاصدرا نیز از جمله فیلسوفانی است که با استفاده از برهان نفس وجود واجبالوجود را اثبات کرده است. او برهانهای دو فیلسوف پیشین را نپذیرفته و در چارچوب اصول حکمت متعالیه، برهانهای نوینی ارائه داده است. در نخستین برهان خود، حرکت نفس را از قوّه به فعل، یعنی از عقل هیولانی به عقل بالفعل، بررسی میکند و در برهان دوم، حدوث نفس را به عنوان میانجی معرفی میکند. در کتاب «مفاتیح الغیب» این دو برهان را ترکیب کرده و به صورت برهانی واحد بیان میکند. ملاصدرا برهانهای اثبات خدا را به سه گروه تقسیم میکند و برهان نفس را پس از برهان صدیقین، مهمترین و برترین برهان میداند. ویژگی مهم برهان نفس در اندیشه ملاصدرا آن است که نه تنها وجود خدا را اثبات میکند بلکه صفات و افعال او را نیز اثبات مینماید. در این مقاله تفاوت برهان نفس ملاصدرا با دیگر برهانهای نفس بررسی شده و چگونگی اثبات واجبالوجود و صفات او و نوآوریهای وی در این زمینه توضیح داده خواهد شد.
)