İbn Sina, Molla Sadra ve Allame Tabâtabâî Açısından Allah'ın Varlığının Kanıtlanabilirliği

Document Type : Original Article

Author

Uluslararası el-Mustafa Üniversitesi, Felsefe Anabilim Dalı

Abstract

Elinizdeki araştırma; İbn Sina, Sadra Şirazî ve Muhammed Hüseyin Tabâtabâî'nin Tanrının varlığına kanıt göstermenin fizibilitesi hedefiyle literatür incelemesi yöntemiyle ve analitik, betimleyici ve karşılaştırmalı yaklaşımla gerçekleştirilmiştir. Kanıtlanabilirlik meselesinde adı geçen filozofların görüşlerinin tahlilinden sonra şöyle bir sonuca varılmıştır: Birincisi, Tanrının varlığı kanıtlanabilirdir. Kanıtlanabilirlik, Tanrının varlığını ispatlamanın insan için akılcı ve mantıklı olduğu ve özü itibariyle reddedilemeyeceği anlamına gelmektedir. İkincisi, Tanrının varlığı “özü itibariyle (bizzat) nedensellik kanıtı”, “delil türünden zihinsellik (innî) kanıtı” ve “bağıntılı türden mutlak zihinsellik kanıtı” yoluyla ispatlanamaz. Ama “bağımlı nedensellik kanıtı” ve “genel bağlayıcılıklar türünden zihinsellik kanıtı” yoluyla Tanrının varlığı ispatlanabilir. Bu makalede Tanrının varlığını ispatlamak için İbn Sina ve Sadra Şirazî'nin eserlerinde de geçen “bağımlı nedensellik kanıtı” önerilmiştir. “Bağımlı nedensellik kanıtı” Hak Teala'nın vasfa ilişkin varlığını ispat eder ve bu da onun kendisinin varlığının ispatını gerektirir. Bu izaha göre Tanrının varlığının ispatlanabilirliği meselesi “zorunlu olana kanıt gösterilemez” (el-vâcib lâ burhan aleyhi) kuralıyla çelişmez. Çünkü kural, “özü itibariyle (bizzat) nedensel kanıt” yoluyla Tanrının varlığının kanıtlanabilirliğine delalet etmektedir.

Keywords

Article Title [Persian]

برهان پذیری وجود خدا و امکان سنجی اقامه برهان لمی بالعرض بر وجود خدا از منظر ابن سینا، صدرای شیرازی و محمدحسین طباطبایی

Author [Persian]

  • دکتر سید وحید کاشانی
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه
Abstract [Persian]

پژوهش حاضر با هدف امکان سنجی اقامه برهان بر وجود خدا از منظر ابن سینا، صدرای شیرازی و محمدحسین طباطبایی به روش کتاب خانه ای و با رویکرد تحلیلی، توصیفی و تطبیقی انجام شده است. در مسئله برهان پذیری، بعد از تحلیل دیدگاه های فیلسوفان مد نظر چنین نتایجی به دست آمد: نخست، وجود خدا برهان پذیر است، برهان پذیری به این معنا که اثبات وجود خدا برای انسان معقول و منطقی است و امتناع ذاتی ندارد. دوم اینکه، وجود خدا از طریق «برهان لمی بالذات»، «برهان إنی از نوع دلیل» و «برهان إنی مطلق از نوع تضایفی» اثبات پذیر نیست. اما از طریق «برهان لمی بالعرض» و «برهان إنی از نوع ملازمات عامه» می توان وجود خدا را اثبات کرد. در این نوشتار «برهان لمی بالعرض» برای اثبات وجود خدا پیشنهاد شده است که در آثار ابن سینا و صدرای شیرازی نیز وجود دارد. «برهان لمی بالعرض» وجود نعتی حق تعالی را اثبات می کند و همین مستلزم اثبات وجود نفسی اش نیز هست. با این تبیین، مسئله برهان پذیری وجود خدا با قاعده «الواجب لابرهان علیه» تعارضی نخواهد داشت، زیرا مفاد قاعده از طریق «برهان لم بالذات» بر برهان ناپذیری وجود خدا دلالت می کند.

Keywords [Persian]

  • برهان پذیری
  • برهان ناپذیری
  • برهان لم بالعرض
  • برهان لم بالذات

Files

Share

How to cite

Statistics