مراتب وجود از عالیترین تا نازلترین مرتبه، سلسلهای پیوسته و متحد را تشکیل میدهد که در آن همه موجودات بهرهای از وجود دارند. ماده پایینترین مرتبه و انسان بالاترین مرتبهی این سلسله است. این نظام هستی شامل سه مرتبهی اصلی است: عقلی، خیالی و طبیعی که همگی در انسان منعکس شدهاند. انسان در قوس نزول از مراتب عالی به عالم ماده هبوط کرده و با قوس صعود میتواند به کمالات بازگردد. حقیقت انسان دو بُعدی است: مادی و روحانی. نفس ابتدا وابسته به بدن است و در فرآیند حرکت جوهری از ماده به مرتبهی مجرد میرسد. صدرالمتألهین بدن حقیقی نفس را بدنی نورانی میداند که در سیر صعود همراه نفس است. نفس با علم و عمل کامل میشود و مرگ از دیدگاه او حرکتی تدریجی و انتقال به مرتبهی برزخی است. این کمالیابی میتواند در جهت سعادت یا شقاوت باشد.
)