6. Yüzyıla Kadar Şia ve Ehlisünnet'in Tarih veHadis Kaynaklarında İmam Hasan'ın Barışın Nedenlerinin Karşılaştırmalı İncelenmesi

Document Type : Original Article

Authors

1 Bakırul Ulum Üniversitesi Tarih Bölümü Öğrencisi

2 Terbiyet Müderris Ünv. Kuran ve Hadis İlimleri Öğretim Görevlisi

Abstract

İmam Hasan'ın (a.s) Hicrî dördüncü yılda Muaviye ile yaptığı barış, İslamî hükümet modelinin hilafetten saltanata değişmesiyle sonuçlanmış sadr-ı İslam'ın en önemli olaylarından biridir. Bu bakımdan tarihçiler ve hadisçiler bu vakaya odaklanmış ve her biri kendi mezhebî ve siyasî yaklaşımıyla onun sebeplerini nakledip tahlil etmeye yönelmiştir. Bu makale İmam Hasan'ın (a.s) Muaviye ile barışının felsefesini altıncı yüzyılın sonuna kadarki Sünnî ve Şiî kaynaklara dayanarak araştırmıştır. Bu kaynaklardaki rivayet ve tarih belgelerinin eleştirel analizinden sonra varılan sonuç şudur ki, Sünnî ve Şiî tarihçiler ve muhaddislerin bu barışın felsefesini açıklayıp tahlil ederken kullandığı bakışaçısı birbirinden farklıdır. Bu araştırmanın çıkarımına göre her iki grup da Müslümanların maslahatının korunmasını İmam Hasan (a.s) tarafından barışın kabul edilmesinin asli felsefesi görmektedir. Ama Ehl-i Sünnet ve Şia'nın tarihçi ve muhaddisleri bu asıl neden için muhtelif zeminleri zikretmektedir.
Anahtar kelimeler: Barış, İmam Hasan (a.s), Muaviye, Maslahat.
İmam Hasan'ın (a.s) Hicrî dördüncü yılda Muaviye ile yaptığı barış, İslamî hükümet modelinin hilafetten saltanata değişmesiyle sonuçlanmış sadr-ı İslam'ın en önemli olaylarından biridir.
 
Abstract
The peace treaty of Imam Hassan (AS) with Mu'awiyah in the year 40 AH is one of the most important events of the beginning of Islam that changed the model of Islamic government from caliphate to monarchy. Therefore, historians and narrators have considered it as the most challenging and important event and each of them, according to their religious and political approach, have analyzed its causes. This paper aims to discover the philosophy of peace treaty between Imam Hassan (AS) and Mu'awiyah according to Sunni and Shiite sources, up to the seventh century. The findings indicate that, after a critical analysis of the narrative and historical documents, the view of Sunni and Shiite historians and narrators in expressing and analyzing the philosophy of peace treaty is different. By the end, the study shows that both groups consider the protection of the interests of Muslims as the main philosophy of acceptance of peace treaty by Imam Hassan (AS), but each of the Sunni and Shiite historians and narrators mention different contexts for this main reason.

Keywords

Main Subjects

Article Title [Persian]

بررسی تطبیقی دلایل صلح امام حسن(ع) در منابع روایی و تاریخی فریقین تا قرن هفتم / The causes of the Peace Treaty of Imam Hassan (AS) in the Narrative and Historical Sources of the Sunni and Shiite Up to the Seventh century; A Comparative Study

Authors [Persian]

  • علی احمدی 1
  • کاوس روحی برندق 2
1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم(ع) aliahmady1355@yahoo.com
2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس(نویسنده مسئول)/ k.roohi@modares.ac.ir
Abstract [Persian]

صلح امام حسن(ع) با معاویه در سال چهلم هجری، یکی از مهم ترین وقایع صدر اسلام است که باعث تغییر مدل حکومت اسلامی، از خلافت به سلطنت شد. به همین جهت، مورخان و محدثان، این واقعه را مورد توجه خویش قرار داده اند و هر کدام، با توجه به رویکرد مذهبی و سیاسی خود، به نقل و تحلیل علل آن پرداخته اند. این مقاله، فلسفه صلح امام حسن(ع) با معاویه را با توجه به منابع سنی و شیعه، تا قرن هفتم مورد پژوهش قرار داده و پس از تحلیل انتقادی مستندات روایی و تاریخی این منابع، به این نتیجه دست یافته که نوع نگاه مورخان و محدثان سنی و شیعه، در بیان و تحلیل فلسفه این صلح، متفاوت است. برایند این تحقیق نشان می دهد هر دو گروه، حفظ مصالح مسلمانان را فلسفه اصلی پذیرش صلح از طرف امام حسن(ع) می دانند، اما هر کدام از مورخان و محدثان اهل سنت و شیعه، زمینه های گوناگونی را برای این دلیل اصلی، ذکر می کنند.

Keywords [Persian]

  • Barış
  • İmam
  • Hasan
  • Makale
  • İslam

References

Ahmed b. Hanbel, Fedailu's-Sahabe, Tahkik: Vasiyullah Muhammed Abbas, Müessesetu'r-Risale, Beyrut 1983.
Ahmed b. Hanbel, Müsned, Tahkik: Şuayb el-Arnavut, Müessesetu'r-Risale, Beyrut 1421.
Belazurî, Ahmed b. Yahya, Ensabu'l-Eşraf, Tahkik: Süheyl Zekar ve Riyad Ziriklî, Birinci Baskı: Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1417.
Buharî, Muhammed b. İsmail, Sahihu'l-Buharî, Ebu Suheyb el-Keremî'nin editörlüğünde, Dâru'd-Düveliyye, Riyad 1419.
Cuzekanî, Hüseyn b. İbrahim, el-Ebatil ve'l-Menakir ve's-Sıhah ve'l-Meşahir, Tahkik: Abdurrahman Ferivaî, Dâru'l-Samiî, Riyad 2002.
Dadaş Nejad, Mansur ve Tevhidîniya, Ruhullah, “Hadis-i Sulh-i İmam Hasan (a.s); Berresi ve Tahlil-i Pişguyi-i Resul-i Hoda (s.a.a) ez Sulh Miyan-i Do Guruh-i Bozorg-i Müselman”, Tarih-i Ferheng ve Temeddun-i İslamî, Beşinci Yıl, sayı 17, Kış 1393 (şemsi).
Dineverî, Ahmed b. Davud, el-Ahbaru't-Tıval, Tahkik: Abdulmun'im Amir, Başvuru: Cemaluddin Şeyyal, el-Radıyy, Kum 1368 (şemsi).
Ebu'l-Ferec Isfehanî, Ali, Mekatilu't-Tâlibîn, Tahkik: Seyyid Ahmed Sakar, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut.
Eleme'l-Hüda, Ali b. Hüseyin, Tenzihu'l-Enbiya (a.s), Dâru'ş-Şerif el-Radıyy, Kum 1377 (şemsi).
Erbilî, Ali b. İsa, Keşfu'l-Ğumme fi Ma'rifeti'l-Eimme, Dâru'l-Adva, Beyrut 1405.
Hâkim Nişaburî, el-Müsterek ale's-Sahihayn, Tahkik: Mustafa Abdulkadir Ata, Birinci Baskı: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1411.
Halebî, Ali Hasan, Mevsuatu'l-Ehadis ve'l-Âsâri'd-Daifa ve'l-Mevdua, Mektebetu'l-Mearif, Riyad 1419.
Hasibî, Hüseyin b. Hamdan, el-Hidayetu'l-Kübra, el-Belağ, Beyrut 1419.
Hatayî, Ahmed b. Muhammed, Mealimu's-Sünen, el-Matbaatu'l-İlmiyye, Haleb, 1932.
Hatib Bağdadî, Ahmed b. Ali, Tarihu Bağdad ev Medinetu's-Selam, Birinci Baskı: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1417.
Hilalî, Selim b. Kays, Kitabu Selim b. Kays el-Hilalî, Tahkik: Muhammed Ensarî Zencanî Hoinî, Dâru'l-Hadi, Kum 1405.
Hilvanî, Hüseyin b. Muhammed, Nüzhetu'n-Nazır ve Tenbihu'l-Hatır, Tahkik: Medresetu'l-İmami'l-Mehdi (af), Kum 1408.
Hüseynî Hasan, Mevsuatu'l-Hasan ve'l-Hüseyin, Cem'iyyetu'l-Âl ve'l-Ashab, Kuveyt 1433.
Ibn Abdilberr, Yusuf, el-İstiab fi Ma'rifeti'l-Ashab, Tahkik: Ali Muhammed el-Becavî, Dâru'l-Ceyl, Beyrut 1412.
Ibn Asakir, Ali b. Hasan, Tarihu Medineti Dımeşk, Birinci Baskı: Dâru'l-Fikr, Beyrut 1415.
Ibn A'sem Kufî, Ahmed, el-Fütuh, Tahkik: Ali Şirî, Birinci Baskı: Dâru'l-Adva, Beyrut 1411.
Ibn Ebi'l-Hadid, Abdulhamid b. Hibetullah, Şerhu Nehci'l-Belağa, Birinci Baskı: Kitabhane-i Ayetullah Mer'eşî Necefî, Kum 1404.
Ibn Esir, Ali b. Muhammed, el-Kamil fi't-Tarih, Dâru Sadr- Dâru Beyrut, Beyrut 1385.
Ibn Esir, Ali b. Muhammed, Usdü'l-Ğabe fi Ma'rifeti's-Sahabe, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1409.
Ibn Hayyun Mağribî, Nu'man b. Muhammed, Şerhu'l-Ahbar fi Fedaili'l-Eimmeti'l-Athar (a.s), Tahkik: Muhammed Hüseyin Celalî, Camia-i Müderrisin, Kum 1409.
Ibn Sa'd, el-Tabakatu'l-Kebir, Tahkik: Ali Muhammed Ömer, Mektebetu'l-Hanecî, Kahire 2001.
Ibn Şehrâşub Mazenderanî, Muhammed b. Ali, Menakıbu Âli Ebi Talib (a.s) Birinci Baskı: Allame, Kum 1379.
Ibn Şu'be Harranî, Hasan b. Ali, Tuhefu'l-Ukul, Tahkik: Ali Ekber Gaffarî, Camia-i Müderrisin-i Hovze-i İlmiyye-i Kum, Kum 1404.
Ibn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalim, Sual fi Muaviye b. Ebi Süfyan, Tahkik: Selahaddin l-Müncid, Dâru'l-Kitabi'l-Arabî, Beyrut 1979.
Ibn Teymiyye, Mecmuu Fetava, Cem ve Tertip: Abdurrahman Kasım, Mecmeu'l-Melik Fehd, Riyad 1995.
Ibn Teymiyye, Minhacu's-Sünnetu'n-Nebeviyye, Tahkik: Muhammed Reşad Salim, Birinci Baskı, 1406.
Ibnu'l-Arabî, Muhammed b. Abdullah, Ahkamu'l-Kur'an, Tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata, Üçüncü Baskı: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1424.
Mes'udî, Ali b. Hüseyin, İsbatu'l-Vasiyye, Üçüncü Baskı: Ensariyan, Kum 1426.
Müfid, Muhammed b. Muhammed, el-İrşad fi Ma'rifeti Hucecullah ale'l-İbad, Müessesetu Âli'l-Beyt (a.s), Kum 1413.
Saduk, Muhammed b. Ali, İlelu'ş-Şerayi', Kitabfuruşi-yi Daverî, Kum 1385.
Seyf b. Ömer, el-Fitne ve Vak'atu'l-Cemel, Tahkik: Ahmed Ratib Armuş, Dâru'n-Nefais, Beyrut 1391.
Suyutî, Abdurrahman, Tarihu'l-Hulefa, Tahkik: Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Birinci Baskı: el-Saade, Mısır 1371.
Taberanî, Süleyman b. Ahmed, el-Mu'cemu'l-Kebir, Tahkik: Hamdi Abdulmecid el-Selefî, İkinci Baskı: Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire.
Taberî Âmulî Sağir, Muhammed b. Cerir, Delailu'l-Eimme, Bi'set, Kum 1413.
Taberî, Muhammed b. Cerir, Tarihu'l-Ümem ve'l-Müluk, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, İkinci Baskı, Dâru't-Turas, Beyrut 1387.
Tabersî, Ahmed b. Ali, el-İhticac alâ Ehli'l-Lucac, Birinci Baskı: Murtaza, Meşhed, 1403.
Tabersî, Fadl b. Hasan, İ'lamu'l-Vera bi-A'lami'l-Hüda, Üçüncü Baskı: İslamiyye, Tehran, 1390.
Tûsî, Ebu Ca'fer Muhammed b. Hasan, el-Emalî, Dâru's-Sekafe, Kum 1414.
 

Files

Share

How to cite

Statistics