Fârâbî’nin Görüşlerine Göre Hayatın Anlamı Krizinden Çıkış Yolları

Document Type : Original Article

Author

Uluslararası el-Mustafa Üniversitesi, Felsefe Anabilim Dalı

Abstract

Çağdaş insanda gözlenen anlamsızlık, amaçsızlık ve nihilizm duygusu; sekülarizm, metafiziğin gerilemesi, bilimselcilik, bireycilik, maddecilik, değer çoğullaşması, kimlik krizleri ve siyasal-toplumsal işlevsizlik gibi çok katmanlı etkenlerin kesişiminde ortaya çıkan karmaşık bir olgudur. Bu çalışma, söz konusu krizi Fârâbî’nin felsefî mirası ışığında ele almakta ve onun metafizik, nazarî–amelî hikmet, saadet, Medîne-i Fâzıla ve sanat (özellikle müzik) anlayışından hareketle çağdaş anlam krizine yönelik imkân ve çözüm önerilerini tartışmaktadır. Makalede, önce modern anlamsızlık krizinin tarihî, felsefî, dinî–kültürel, siyasal ve psikolojik/antropolojik sebepleri analiz edilmekte; ardından Fârâbî’nin metafiziğin kurucu rolüne, deneysel bilimin sınırlarına, teistik ilahiyatın felsefî temellendirilmesine ve nazarî–amelî hikmet bütünlüğüne dair görüşleri ortaya konulmaktadır. Sonrasında, şer ve acıların anlamlandırılması, insanın bütüncül varlık yapısı, özgür irade ve Medîne-i Fâzıla tasavvuru bağlamında insanın dünyayı dönüştürme sorumluluğu tartışılmakta; müziğin ahlâkî terbiye ve ruhsal sükûn bakımından işlevi incelenmektedir. Sonuç olarak makale, Fârâbî’nin nazarî ve amelî hikmeti birleştiren, metafizik temelli ve toplumsal boyutu ihmal etmeyen bütüncül yaklaşımının çağdaş anlam krizi ve nihilizm sorununa karşı hem teorik hem pratik imkânlar sunduğunu savunmaktadır.

Keywords


Article Title [Persian]

راههای برون رفت از بحران معنای زندگی از دیدگاه فارابی

Author [Persian]

  • دکتر سید محمود موسوی
Abstract [Persian]

چکیده
این مقاله به بررسی راه‌های برون‌رفت از بحران معنای زندگی در جهان معاصر از منظر فلسفه فارابی می‌پردازد. نویسنده ابتدا عوامل متعدد بی‌معنایی را شناسایی می‌کند که شامل افول متافیزیک و دین، گسترش مادی‌گرایی و سکولاریسم، فردگرایی، تکثر ارزش‌ها، ناکارآمدی نظام‌های سیاسی-اجتماعی و بحران هویت است. سپس، با استناد به نظام فکری جامع فارابی، راهکارهایی برای مقابله با این بحران ارائه می‌دهد. از دیدگاه فارابی، معنای زندگی در دستیابی به «سعادت» نهایی نهفته است که از طریق تلفیق حکمت نظری (به ویژه مابعدالطبیعه و الهیات) و حکمت عملی (اخلاق و سیاست) حاصل می‌شود.
فارابی با ارائه برهان‌های استوار عقلی، جایگاه خدا و متافیزیک را در مقابل چالش‌های الحاد علمی و فلسفی تثبیت می‌کند و نشان می‌دهد که علوم تجربی، هرچند مفید، اما برای درک معنای نهایی زندگی کافی نیستند و باید در خدمت معرفت الهی قرار گیرند. همچنین، نقش انسان به عنوان موجودی مختار و مسئول در ساخت «مدینه فاضله»، جایگاه اخلاق و هنر (به ویژه موسیقی) به عنوان ابزارهای تربیت روحی و هماهنگی جامعه، و نگاه جامع به وجود انسان (ترکیب جسم و روح) از دیگر راهکارهای کلیدی فارابی برای مقابله با بی‌معنایی هستند. در نهایت، مقاله نتیجه می‌گیرد که بازخوانی فلسفه فارابی می‌تواند الهام‌بخش راهکارهای عمیق و عملی برای بازیابی معنا و سعادت در زندگی فردی و اجتماعی انسان معاصر باشد.

Keywords [Persian]

  • بحران معنای زندگی
  • فلسفه فارابی
  • سعادت
  • حکمت نظری
  • حکمت عملی
  • مابعدالطبیعه
  • الهیات
  • مدینه فاضله
  • اختیار انسان