Tahsîlü’s-Sa’âde Adlı Eseri Işığında Fârâbî'nin Felsefi Danışmanlık Alanına Katkıları

Document Type : Original Article

Author

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Felsefe Bölümü

Abstract

Bu makale, Ebû Nasr el-Fârâbî’nin mutluluk (saʿâdet), erdem, akıl ve erdemli şehir anlayışını temel alarak “Fârâbîci Felsefi Danışmanlık” (FFD) adını taşıyan özgün bir felsefi danışmanlık yaklaşımının imkânını tartışmaktadır. Çalışmada önce Fârâbî’nin insani yetkinleşme felsefesinin ana unsurları –gerçek mutluluk, dört erdem alanı (nazari, fikrî, ahlaki ve ameli erdemler), akıl–irade ilişkisi ve erdemli şehir/ toplum tasavvuru– ortaya konmakta; ardından bu çerçevenin felsefi danışmanlık bağlamına nasıl uyarlanabileceği ele alınmaktadır. Bu amaçla, teleolojik yönelim, aklî–erdemli gelişim, bütüncül insan tasavvuru, akıl–irade uyumu, bilginin eyleme önceliği, toplumsal bağlılık ve danışmanın rehberlik rolü gibi ilkeler etrafında aşamalı bir FFD modeli önerilmektedir. Kuramsal tartışmayı somutlaştırmak için, varoluşsal kaygı, kişilerarası çatışmalar, mesleki etik ikilemler, kayıp ve yas, kötü alışkanlıklar gibi güncel danışma konularını içeren kurgusal vakalar üzerinden FFD’nin uygulanışına dair örnek diyaloglar sunulmaktadır. Çalışmanın ikinci kısmında FFD, Sokratik felsefi danışmanlık, Mantık Temelli Terapi, varoluşçu/logoterapi ve Stoacı danışmanlık yaklaşımlarıyla karşılaştırılarak ortak yönler, ayrışan noktalar ve olası tamamlayıcılık imkânları tartışılmaktadır. Makale, Fârâbî’nin akıl ve erdeme metafizik bir temel kazandıran bütüncül yetkinleşme vizyonunun, bireysel iyi oluşu toplumsal adalet ve erdemli topluluk idealiyle irtibatlandırması bakımından çağdaş felsefi danışmanlık yaklaşımlarını zenginleştirebileceği sonucuna varmaktadır. Bununla birlikte, FFD’nin modern çoğulcu bağlamlara uyarlanmasında metafizik unsurların yorumu, danışman rehberliği ile danışan özerkliği arasındaki dengenin korunması gibi sınırlılık ve zorluk alanlarına da işaret edilmektedir

Keywords

Article Title [Persian]

نقش فارابی در حوزهٔ مشاورهٔ فلسفی بر اساس اثر تحصیل‌السعادة

Author [Persian]

  • پروفسور دکتر حسین ساری‌اوغلو
Abstract [Persian]

این مقاله با تکیه بر تلقی ابونصر فارابی از سعادت (saʿادت)، فضیلت، عقل و مدینه فاضله، امکان شکل‌گیری رویکردی بدیع در حوزه مشاوره فلسفی را با عنوان «مشاوره فلسفی فارابی‌محور» (Farabian Philosophical Counseling – FFD) بررسی می‌کند. در بخش نخست، عناصر اصلی فلسفه کمال انسانی فارابی ــ از جمله سعادت حقیقی، چهار حوزه فضیلت (فضایل نظری، فکری، اخلاقی و عملی)، نسبت عقل و اراده، و تصور جامعه و شهر فاضله ــ تبیین می‌شود؛ سپس چگونگی انطباق این چارچوب نظری با حوزه مشاوره فلسفی مورد بحث قرار می‌گیرد.
بدین منظور، مدلی مرحله‌مند از مشاوره فلسفی فارابی‌محور بر اساس اصولی همچون جهت‌گیری غایت‌مند، رشد عقلانی ـ فضیلتی، تلقی جامع از انسان، هماهنگی عقل و اراده، تقدم معرفت بر عمل، پیوند اجتماعی و نقش هدایتی مشاور پیشنهاد می‌شود. برای عینی‌سازی بحث نظری، نمونه گفت‌وگوهایی بر پایه موارد فرضی ارائه می‌گردد که موضوعاتی چون اضطراب‌های وجودی، تعارض‌های میان‌فردی، چالش‌های اخلاق حرفه‌ای، فقدان و سوگ، و عادت‌های ناپسند را دربر می‌گیرد و نحوه کاربست FFD را نشان می‌دهد.
در بخش دوم، این رویکرد با الگوهایی همچون مشاوره فلسفی سقراطی، درمان مبتنی بر منطق، درمان‌های وجودی/لوگوتراپی و مشاوره رواقی مقایسه می‌شود و وجوه اشتراک، نقاط افتراق و امکان‌های تکمیلی میان آن‌ها بررسی می‌گردد. مقاله در نهایت به این نتیجه می‌رسد که چشم‌انداز جامع فارابی در باب کمال انسانی ــ که برای عقل و فضیلت بنیانی متافیزیکی قائل است و سعادت فردی را با عدالت اجتماعی و آرمان جامعه فاضله پیوند می‌زند ــ می‌تواند رویکردهای معاصر مشاوره فلسفی را غنا بخشد. با این حال، به محدودیت‌ها و چالش‌هایی همچون نحوه تفسیر مؤلفه‌های متافیزیکی در بافت‌های مدرنِ کثرت‌گرا و ضرورت حفظ تعادل میان نقش راهنمایی مشاور و خودمختاری مراجع نیز اشاره می‌شود.

Keywords [Persian]

  • فارابی
  • مشاوره فلسفی
  • سعادت
  • اخلاق فضیلت
  • عقل و اراده
  • مدینه فاضله
MİSBAH : Çağdaş Din Çalışmaları Dergisi
Volume 14, Issue 22 - Serial Number 22
September 2025
Pages 55-70

Files

Share

How to cite

Statistics