Fârâbî, İbn Sînâ ve Molla Sadra’nın Bakışından Vahyin Tebliğinde Peygamberin Hayal Gücünün Rolü ve Bu Görüşlerin Kur’ân’a Sunulması

Document Type : Original Article

Author

Bakıru’l-Ulum Üniversitesi, Felsefe Anabilim Dalı

Abstract

Bu makale filozofların (Fârâbî, İbn Sînâ ve Molla Sadra) bakış açısından, vahyânî hakikatlerin insanlara iletilmesinde peygamberin hayal gücünün rolünü inceliyor ve ilgili teorilerin Kur’ân âyetleriyle uygunluk derecesini ölçüyor. Vahyin aktarımı sürecinde hayal gücünün rolünü belirlemek için kütüphane belgelerine dayanmak suretiyle analitik-kütüphaneci bir yöntem takip edilmiştir.
Araştırmanın bulguları, ruhun/nefsin batınî kuvvelerinden biri olan hayal gücünün, rasyonel gerçeklerin imgelerini ve simülasyonlarını yakalama ve oluşturma yeteneğine sahip, ruhun içsel güçlerinden biri olduğunu göstermektedir. Bu sebeple, peygamberin kutsi aklın kontrolünde olan hayal gücü, bilginin çeşitli mertebelerinden gelen vahyanî yalın hakikatleri taklit ve temsil yoluyla alır ve bunları insanların idrak gücüne uygun bir şekilde aktarır. Fârâbî, İbn Sînâ ve Molla Sadra, aralarında kısmi görüş ayrılıkları olmakla birlikte, vahyedilmiş yüce hakikatlerin anlaşılmasını sağlamak için aklî olanı somut olana katmayı peygamberliğin misyonu olarak görmüşlerdir. Kur’ân-ı Kerîm’in pek çok âyetinde Allah’ın ve peygamberin ilâhî ilmini ifade etmek için meseller ve benzetmeler zikredilmiştir. Taklidin bir ifadesi olan aklî bilginin temsili, hayal gücünün bir faaliyeti olduğundan, âyetlerin, vahyi (müdahalesiz) almada ve onu muhataba iletmede bu gücün rolünü kabul ettiği sonucu çıkarılabilir. Bu açıdan, filozofların görüşlerinin Kur’ân’a sunulmasıyla birlikte, âyetlerin filozofların görüşlerini doğruladığı sonucuna ulaşılabilir.

Keywords

Article Title [Persian]

نقش قوه خیال نبی در ابلاغ وحی از منظر فارابی، ابن‌سینا و ملاصدرا و عرضه نظریات به قرآن کریم

Author [Persian]

  • دکتر محمدمهدی گرجیان
Abstract [Persian]

مقاله نقش قوه خیال نبی در کیفیت ابلاغ حقایق وحیانی به مردم از منظر فلاسفه (فارابی،ابن‌سینا و ملاصدرا) را بررسی و میزان تطابق‌ نظریاتشان با آیات قرآن را سنجیده که با روش توصیفی-تحلیلی با کمک اسناد کتابخانه‌ای بدین امر پرداخته تا نقش قوه خیال در فرایند ابلاغ وحی بدست آید.
     از یافته‌های تحقیق بدست می‌آید قوه خیال(متخیله) یکی از قوای باطنی نفس به تصرف و تألیف صور و محاکات حقایق عقلی می‌پردازد. به همین‌علت قوه خیال نبی تحت کنترل عقل قدسی، تنزل حقایق بسیط وحیانی را از مراتب متعدد معرفتی با محاکات و تمثّل، دریافت و متناسب با قوای ادراکی مردم ابلاغ می‌نماید. فارابی، ابن‌سینا و ملاصدرا با اختلاف‌نظر اندکی، تعبیه معقول در محسوس برای قابلیت فهم حقایق والای وحیانی، رسالت نبوت نبی دانسته‌اند. بسیاری از آیات قرآن سخن از انزال و ذکر مثل برای بیان معارف الهی توسط خداوند و پیامبر عظیم‌الشأن دارند. چون تمثل معارف عقلی که عبارتی از محاکاتست، فعالیت قوه خیال(متخیله) است، می‌توان دریافت آیات الهی نقش این قوه را در دریافت تنزّل (بدون دخل و تصرف) و ابلاغ آن به تناسب فهم مخاطب می‌پذیرند. بنابراین با عرضه نظریات فلاسفه به آیات قرآن می‌توان تأیید آیات را بر دیدگاه‌های فلاسفه نتیجه گرفت.

Keywords [Persian]

  • خیال
  • متخیله
  • وحی
  • نبی
  • فارابی
  • ابن‌سینا
  • ملاصدرا
  • قرآن‌کریم
MİSBAH : Çağdaş Din Çalışmaları Dergisi
Volume 14, Issue 22 - Serial Number 22
September 2025
Pages 17-34

Files

Share

How to cite

Statistics