Üç Medeniyetin Öncü Mütefekkiri Olarak “Muallim-i Sani” Ebu Nasr Fârâbî

Document Type : Original Article

Author

Uluslararası Medeniyet Araştırmaları Derneği Başkanı

Abstract

Bu makale, Ortaçağ İslâm dünyasında “Muallim-i Sânî”, Latin Ortaçağında ise “Magister Secundus” olarak anılan Ebû Nasr el-Fârâbî’nin, hem İslâm felsefesi geleneği hem de Yahudi–Hıristiyan düşünce dünyası üzerindeki belirleyici etkisini incelemektedir. Fârâbî, Antik Yunan felsefesini özellikle Aristoteles üzerinden yeniden sistemleştirerek İslâm medeniyetinin “Altın Çağı”nın entelektüel zeminini kurmuş; mantık, metafizik, ahlâk, siyaset felsefesi, psikoloji, musiki ve medeniyet teorisi gibi pek çok alanda kaleme aldığı eserlerle sonraki yüzyılların düşünce haritasını derinden etkilemiştir. Makalede, Fârâbî’nin Orta Asya–Mezopotamya–Mısır ekseninde şekillenen çok katmanlı medeniyet tecrübesiyle kurduğu ilişki, onun “evrensel medeniyet” tasavvurunun arka planı olarak ele alınmakta; “sa‘âdet” (mutluluk) ve “el-Medînetü’l-fâdıla” kavramları çerçevesinde erdemli birey, erdemli toplum ve erdemli şehir tasarımı analiz edilmektedir. Ayrıca Fârâbî’nin düşüncelerinin Doğu İslâm dünyasında İbn Sînâ, Gazzâlî ve Fahreddin er-Râzî; Batı İslâm dünyasında İbn Bâcce, İbn Tufeyl ve İbn Rüşd; Yahudi düşüncesinde ise özellikle İbn Meymûn (Maimonides) üzerinden Ortaçağ Latin dünyasına uzanan etkileri tartışılmaktadır. Böylece Fârâbî’nin, Doğu ve Batı medeniyet havzalarını birbirine bağlayan kurucu bir filozof ve küresel medeniyet düşüncesinin öncülerinden biri olduğu ortaya konulmaktadır

Keywords

Article Title [Persian]

معلم دوم ابو نصر الفارابی؛ اندیشمند پیشرو سه تمدن

Author [Persian]

  • پروفسور دکتر بکر کارلی‌غا
رئیس انجمن بین المللی پژوهش های تمدنی
Abstract [Persian]

این مقاله به بررسی تأثیر تعیین‌کنندهٔ ابو نصر فارابی، مشهور به «معلم ثانی» در جهان اسلام و «Magister Secundus» در قرون وسطای لاتین، بر سنت فلسفهٔ اسلامی و نیز اندیشهٔ یهودی–مسیحی می‌پردازد. فارابی با نظام‌مند کردن فلسفهٔ یونان، به‌ویژه از طریق ارسطو، بنیان فکری «عصر زرین» تمدن اسلامی را پی‌ریزی کرد و با آثار خود در منطق، متافیزیک، اخلاق، فلسفهٔ سیاسی، روان‌شناسی، موسیقی و نظریهٔ تمدن، مسیر اندیشهٔ قرون بعد را شکل داد. مقاله نشان می‌دهد که تجربهٔ تمدنی چندلایهٔ فارابی در محور آسیای مرکزی–بین‌النهرین–مصر، پشتوانهٔ تصور او از «تمدن جهانی» بوده است. مفاهیم سعادت و مدینهٔ فاضله در چارچوب فرد فاضل، جامعهٔ فاضل و شهر فاضل تحلیل می‌شوند. همچنین تأثیر اندیشهٔ او بر ابن‌سینا، غزالی و فخر رازی در شرق اسلامی؛ ابن‌باجه، ابن‌طفیل و ابن‌رشد در غرب اسلامی؛ و به‌ویژه بر ابن‌میمون در سنت یهودی و انتقال آن به دنیای لاتین بررسی می‌شود. بدین‌سان، فارابی به‌مثابه فیلسوفی بنیان‌گذار که شرق و غرب را به هم پیوند می‌دهد معرفی می‌گردد.

Keywords [Persian]

  • فارابی
  • معلم ثانی
  • فلسفهٔ اسلامی
  • مدینهٔ فاضله
  • اندیشهٔ تمدنی
  • شرق و غرب

Files

Share

How to cite

Statistics