Molla Sadrâ’nın Tanrı Kanıtlaması

Document Type : Original Article

Author

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, İslâm Felsefesi Anabilim Dalı

Abstract

Bu makalenin yazılış amacı, Tanrı ispatlamasının, “metafizik gelenekte” varlık üzerinden yapıldığına dikkatleri çekmektir. Örneğin İslâm felsefesinin klasik dönem en büyük filozofu İbn Sînâ Tanrı kanıtlamasını “varlık olması açısından varlığın” idrakine dayandırmış ve bunu ancak sıddıklar dediği seçkin insan grubunun anlayabileceğini dile getirmiştir. Bu delili bir adım ileri götürerek varlığın birliği öğretisini tesis eden metafizikçi İbnü’l-Arabî’dir. Molla Sadrâ ise varlık hakkındaki yaptığı yetkin açıklamalarla delili sistematik ve gelişmiş bir forma ulaştırmıştır. Bu çalışmada Molla Sadrâ’nın Tanrı kanıtlaması varlık temelinde kapsamlı ve bütüncül olarak ele alınmıştır. Makaleyi teşkil eden alt başlıklar oluşturulurken Molla Sadrâ’nın Mefâtihu’l-gayb adlı eseri esas alınmıştır. O, bu eserde var olması bakımından varlığı, “akıl, nefis ve cisimden ibaret olan” üç çeşit cevheri ve arazı Tanrı’nın varlığına delil kılmıştır. Bunlara varlığın en yetkin formlarından birisi olan insan-ı kâmili de ekleyebiliriz. Yine Molla Sadrâ müstakil başlık altında incelemese de varlığın zihinsel formalarına dair -ontolojik ve imkân delillerine- anlatılarda bulunur. Bu yüzden bu ikisini ayrı başlıklar altında incelemeye karar verdik.

Keywords

Article Title [Persian]

اثبات وجود خدا از دیدگاه ملاصدرا

Author [Persian]

  • دکتر فِوضی ایغیت
عضو هیأت علمی دانشگاه جمهوریت
Abstract [Persian]

اثبات وجود خدا در نزد ملاصدرا، ریشه در دیدگاه هستی شناسیِ او دارد. دیدگاه او را می توان چنین خلاصه کرد : « اگر موجودات هستند ، پس خدا نیز هست. » همچنین می توانیم بگوییم که دیدگاه او در خصوصِ اثبات وجود خدا بر اساسِ تفکر وحدت وجودیِ او شکل گرفته است. این تفکر، با قبول خداوند به عنوان وجودی بسیط، ضروری، مطلق، یگانه و ابدی از اندیشه پانتِئیستی ( همه خدایی ) متفاوت می شود. به عبارت دیگر،خداوند دارای ماهیتی مشترک با هیچیک از موجودات نیست.
 وی رابطه خدا و جهان را به طور خلاصه چنین بیان می کند:  خداوند، برای دیده شدن و شناخته شدن مشتاق ماهیات است و جهان نیز برای هستی یافتن به خداوند محتاج است. بنا بر این، ماهیات تجلی، فعل، رفتار و کارکردهای خداوند هستند. اندیشه هستی شناسانه ای که ملاصدرا آن را بر اثبات وجود خدا مبتنی کرده است، بیانگرِ تصور یک موجودی نیست که از طریق تجرید به دست آمده باشد، بلکه نشانگرِ حقیقت و واقعیت یگانه ای است که جهان خارج را به وجود آورده است.
 این دیدگاه ملاصدرا در مورد اثبات وجود خدا، تفسیر جدیدی از برهان صدّیقین است که ابن سینا آن را مطرح کرده است. با این برهانِ ابن سینا می توان  از وجود به واجب الوجود، از آن جا به خداوند و از خداوند نیز به جهان رسید. با تعابیر ملاصدرا، مفهومِ « وجود / هستی »، کاملاً با مفهومِ « موجود » مطابقت دارد.

Keywords [Persian]

  • : اسلامی فلسفه
  • ملا صدرا
  • اثبات وجود خدا
  • وجود
  • برهان صدیقین

Files

Share

How to cite

Statistics